Orin an anv ha skeudennoù a-gozh
Ar Marv personiet eo an Ankoù, pe/hag e vicherour, hag e roll eo dont er bed-mañ da gerc’hat an dud toc’hor evit o c’has d’ar bed all goude ambroug anezho war o zremenvan. Deuet e anv dezhañ eus ur wrizienn geltiek nek a dalvez kement ha lazhañ, mervel. Ar wezh kentañ ma ’z eo bet meneget an termen-mañ, gouez deomp bepred, a zo e-barzh ur spisc’her war ur skrid latin eus an IXvet kantved.
Meur a garg, meur a gefridi d’an Ankoù, meur a ostilh ivez
Ouzhpenn muntrañ ha kas ar re varv d’ar bed all e veze lakaet kargoù all war e chouk gant kredennoù ar bobl, evel touller bezioù, embanner ar marv, peotramant paotr ar justis. Daoust d’ar pezh a soñjer peurvuiañ, n’eo ket ur falc’h a veze gantañ an aliesañ da gentañ penn. Kentoc’h ez eo ul lañs, ur speg, ur saezh stuc’hiet a weler war bouez e zorn er skeudennoù koshañ anezhañ, pe e vent kizellet, pe livet pe deskrivet gant al lennegezh. Evit e vicher touller bezioù e vez gantañ ivez ur bal, ur pig pe un trañch. N’eo ken met dindan pluenn folkloristed an XIXvet ha war-lerc’h e vo gwelet gantañ ostilh ar falc’her buhezioù. Gwigour rodoù karigell an Ankou a zo ur seblant fall a skouerieka e gefridi embanner ar marv, da serr-noz, tri devezh a-raok marv un den en tiegezh ma vo bet klevet pe e re e amezeien. Evit kement-mañ e vez sikouret gant ur gaouenn a vez graet anezhi labous an Ankoù pe skrijer-noz a sklasa gwad an dud pa glevont anezhi diouzh an noz. Seul dostoc’h ouzh hon amzer-ni, seul vuioc’h a stumm den gant an Ankoù, diouzh kredennoù hag ijin ar bobl.
An Ankoù en hengoun dre gomz betek an deiz hiziv
Diouzh m’emeur e lec’h-mañ-lec’h e Breizh-Izel ez eo Ankoù ar c’hentañ den marvet e-kerzh ar bloavezh, pe an hini diwezhañ er bloavezh kent, da lavaret eo e vez un Ankoù nevez bep bloaz. A-bouez eo oad an Ankoù. Mar bez yaouank e klasko kas d’ar bed all tud a oad gantañ. Mar bez kozh avat e vo d’ar re gozh d’en em chalañ evit ar mizioù a zeu. Diouzh temz-spered Ankoù ar bloaz e varvo mui pe vui a dud ivez. Mar bez brud un den drouk warnañ ez aio kalz a dud gantañ e-barzh e garr.
Ne vez ket an Ankoù e-unan o kas e labour da benn. An eil war roll ar re marvet er barrez a skoazell anezhañ. Dezhañ da gas al loen-kezeg dre e vrid, da zigoriñ ar c’hlouedoù ha da sammañ korfoù ar re varv.
N’eo ket paket en e liñsel an hini eo ez eo bet deskrivet an Ankoù breizhat diwar an XIXvet kantved. Gwisket e vez evel tud ar vro, kuzhet e zremm gant un tok ront ledan ma weler dindanañ e vlev hir ha gwenn. E gorf hir ha treut, relegoù holl, a spurmanter ivez dindan e hir a vantell zu.
Diskennad un doue ?
Klaskerien zo a soñj dezho ez eo heñvel a-walc’h an Ankoù ouzh Sukellos ar C’halianed, doue e vailh d’ar re-hont, diwar an droienn vrezhonek « morzholig an Ankoù » (xestobium rufovillosum), rak seblant fall eo an taolioù a glever gant an amprevaned-se o toullañ ar prenn. Padal ne weler morzhol ebet neblec’h e-mesk stalabard an Ankoù muntrer. Bez’ c’hellfe ur gredenn all koulskoude, hini ar mell benniget liammet ouzh ar marv ivez, reiñ tro da vont d’an tu-se. Met n’eus bet testeni ebet betek-henn a gement en dije lakaet ar mell-se e daouarn an Ankoù.
Hiziv ez eo deuet an Ankoù da vezañ tra ken met un dudenn er bannoù-treset, hag a-wezhioù c’hoazh e vez douget e relegoù pa vez prosesion evit manifestiñ a-enep ar stal-mañ-stal o serriñ.
